Göz ve Yüz Koruyucu Donanımlar

İnsan gözü çalışma ortamında bulunan toz, gaz, ışıma gibi fiziksel, kimyasal ve biyolojik ajanlara karşı kolayca etkilenebilen bir yapıya sahiptir. Bu sebeple söz konusu etkilere karşı kullanılacak olan Kişisel Koruyucu Donanımın (KKD) hayati önemi bulunmaktadır. Eğer uygun göz ve yüz koruyucu kullanılmazsa görme yetisinde azalma ve hatta tamamen kaybetme riskiyle karşı karşıya kalınabilir.
Kişisel Koruyucu Donanımların işyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmeliğin Ek-3’ ünde göz korumasının gerekli olabileceği işler şu şekilde sıralanmaktadır.

Kaynak yapma, öğütme ve ayırma işleri
Sızdırmazlık sağlamak için yapılan işler (kalafatlama) ve keski ile yontma, biçimlendirme işleri
Taş yontma ve şekillendirme işleri
Cıvatalama işleri
Talaş çıkaran makinelerde yapılan talaş toplama işleri
Presle sıcak demir işleme
Artıkların parçalanması ve uzaklaştırılması işleri
Aşındırıcı maddelerin püskürtülerek kullanıldığı işler
Asit ve baz çözeltileriyle, dezenfektan ve aşındırıcı temizlik maddeleriyle yapılan işler
Sıvı spreylerle çalışma
Ergimiş maddelerle veya onların yakınında çalışma
Radyan ısı ile çalışma
Lazerle çalışma
Biyolojik ajanlarla çalışılan işler

Göz Koruyucu Çeşitleri

Göz koruyucular, çalışma ortamında bulunan ve verdiği zararlar bakımından farklılık gösteren maddelere göre çeşitlilik göstermektedir. Söz konusu maddeler ve etkileri aşağıda sıralanmıştır.

Darbe (Sıçrama, çarpma vb.)
Optik radyasyon ( Kaynak ışıması, güneş, lazer radyasyon vb.)
Toz ve gaz (Kömür tozu, kaynak dumanı, zararlı kimyasallar vb.)
Sıçramalar (Sıvı maddelerin taşınması, boşaltılması, işlenmesi vb.)
Ergimiş metaller ve sıcak yüzeyler (Döküm gibi metalle yapılan işlemlerde vb.)
Elektrik arkı (Elektrik yükü altında yapılan çalışmalarda vb.)

Bu tip darbe ve etkilere karşı temel olarak dört çeşit göz ve yüz koruyucu bulunmaktadır.
1. Genel Kullanım Gözlükleri
2. Tam Koruma Gözlükleri
3. Kaynak İşleri için Gözlükler
4. Vizörler

Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmeliğin Ek-2’sinin üçüncü maddesinde ise göz koruyucu çeşitleri: gözlükler; kapalı gözlük (dalgıç tipi gözlük); X ışını gözlüğü, lazer ışını gözlüğü, ultraviyole, kızılötesi, görünür radyasyon gözlükleri; yüz siperleri; ark kaynağı maskeleri ve baretleri olarak sınıflandırılmaktadır.
Bu koruyucular; okülerle, filtrelerle (kaynak, UV, kızılötesi, güneş ışığı, lazer radyasyon filtreleri gibi) ve solunum koruyucularla beraber kullanılabilir.

Göz koruyucular (lazer göz koruyucuları, genel kullanıma yönelik güneş gözlükleri hariç) TS5560 EN 166 standardında belirtilen temel performans gerekliliklerini karşılamalıdır. Kullanıcıların göz sağlığı açısından göz koruyucuların diyoptrisi sıfır olmalıdır.(Numaralı olmamalıdır.)

Genel Kullanım Gözlükleri

Çalışma esnasında göze gelebilecek darbeleri önleyen koruyucu özellikteki göz koruyuculardır. Genellikle polikarbonat veya plexiglass malzeme kullanılarak üretilirler. UV ışınlarını filtreleyebilen çeşitleri bulunmaktadır.

Genel Kullanım Gözlükleri

Tam Koruma Gözlükleri

Göz ve gözün etrafını korumak için kullanılan göz koruyucudur. Genellikle polikarbonat veya plexiglass malzeme kullanılarak üretilirler.

Tam Koruma Gözlüğü

Kaynak İşleri için Gözlükler

Kaynak işlemi sırasında ortaya çıkan yoğun ışımanın göze zarar vermesini engellemek için kullanılan göz koruyuculardır. Gaz kaynağı, pirinç kaynağı, oksi-asetilen kesim gibi işlemlerde kullanılır.

Kaynak işleri için kullanılan gözlük

Vizörler

Göz alanını veya hem göz alanını hem de yüzün tümünü veya bazı kısımlarını çevreleyen göz koruyuculardır. Düşük enerjili darbeler için kullanılabilir. Polikarbonat, asetat gibi malzemelerden imal edilebilir. Bazı özel üretim vizörler metal sektöründe öğütme, gaz veya plazma kesim işlemlerinde kullanılabilir.

Vizör

İlgili Standartlar

Göz ve yüz koruyuculara ilişkin uyumlaştırılmış ulusal standartlar şu şekildedir.
TS 5560 EN 166: Kişisel Göz Koruması- Özellikler
TS EN 167: Kişisel Göz Koruması- Optik Deney Metotları
TS 5558 EN 168: Optikle İlgili Olmayan Deney Metotları
TS EN 169: Kişisel Göz Koruması- Kaynakçılık ve İlgili Teknikler İçin Filtreler-
Geçirgenlik Özellikleri ve Tavsiye Edilen Kullanım
TS EN 170: Ultraviyole Filtreler- Geçirgenlik Özellikleri ve Tavsiye Edilen Kullanım
TS 8435 EN 171: Kişisel Göz Koruması- Kızıl Ötesi Filtreler- Geçirgenlik Özellikleri ve
Tavsiye Edilen Kullanım
TS 6860 EN 175:Kaynak ve Benzeri İşlemler Sırasında Gözü ve Yüzü Koruma Teçhizatı
TS EN 1731: Kişisel Göz Koruması- Kafes Tipi Göz ve Yüz Koruyucuları
TS EN ISO 12311: Kişisel Göz Koruması- Güneş Gözlükleri ve Benzeri Göz Ürünleri İçin
Deney Metotları
TS EN ISO 12312-1: Göz ve Yüz Koruma- Güneş Gözlükleri ve Benzeri Göz Ürünleri-
Bölüm 1: Genel Kullanım İçin Güneş Gözlükleri

İşaretleme

Göz koruyuculara ait işaretlemelerin tamamı açık, kalıcı ve görülebilir olmalıdır. Ayrıca görüş alanını ihlal etmemeli ve engellememelidir. İlgili standardın numarası, çerçeve ve yuvaların üzerine işaretlenmeli; ancak okülerlere işaretlenmemelidir. Çerçeve ve oküler (Mercek, vizör, siper gibi göz koruyucunun kafes, cam veya plastik malzemeden yapılmış, görmeye izin veren ışık geçirgen kısım) ayrı ayrı işaretlenmelidir. Oküler ve çerçeve tek bir parçaysa, çerçeveye komple işaretleme yapılmalıdır.

Tablo 14 Mekanik dayanımı ve bazı özellikleri gösteren semboller

Sembol	Mekanik dayanım özelliği
Sembolsüz	En az sağlamlık
S	Artırılmış sağlamlık
F	Düşük enerjili darbe
B	Orta enerjili darbe
A	Yüksek enerjili darbe
K	Küçük parçacıkların oluşturduğu yüzey hasarına direnç
N	Okülerlerin buğulanma direnci
O	İmalâtçı okülerin orijinal veya değiştirilmiş olduğunu tanımlamak amacıyla O (orijinal) veya ∇ (değiştirilmiş) sembollerini kullanabilir.
T	Uç sıcaklıkta yüksek hızdaki parçacıklara direnç (FT, BT veya AT harflerinin takip ettiği darbe sembollerden biriyle işaretlenmelidir.)
H	Küçük kafaya uyacak şekilde tasarlanmış çerçeveler
Not - - S ve F sembolü, her tipteki göz koruyucularına uygulanabilir. - B sembolü, sadece koruma gözlükleri ve yüz siperlerine uygulanabilir. - A sembolü, sadece yüz siperlerine uygulanabilir.

Tablo 15 Kullanım Alanlarına Göre Semboller

Sembol	Gösteriliş	Kullanım alanının tarifi
Sembolsüz	Temel kullanım	Belirtilmemiş mekanik tehlikeler ve mor ötesi, görülebilir, kızıl ötesi ve güneş ışınımından kaynaklanan tehlikeler
3	Sıvılar	Sıvılar (damlacıklar veya sıçramalar)
4	Büyük toz parçacıkları	Parçacık büyüklüğü > 5 μm olan toz
5	Gaz ve küçük toz parçacıkları	Gazlar, buharlar, spreyler, duman ve parçacık büyüklüğü < 5 μm olan toz
8	Kısa devre elektrik arkı	Elektrikli donanımdaki kısa devreden kaynaklanan elektrik arkı
9	Ergimiş metaller ve sıcak katılar	Ergimiş metallerin sıçramaları ve sıcak katıların nüfuz etmesi

Tablo 16 Kod Numaralarına Göre Semboller

Kod Numarası
2	Ultraviyole (UV)
2C ya da 3	İyi renk ayrımlı (UV)
4	İnfrared (IR)
5	IR özelliksiz güneş ışığı filtresi
6	IR özellikli güneş ışığı filtresi

Tablo 17 Her iki gözü kapatan, düzeltici etkisi olmayan monte edilmemiş okülerlerle düzeltici etkisi olmayan monte edilmiş okülerlerin ışık kırma güçlerine ait izin verilebilen toleranslar